Filozofia indyjska. Ayurveda i joga klasyczna.

 Ayurveda i joga klasyczna

Koniec szkoły sankhji w 500r. p. Chr. nie oznaczał, że system wymarł. Rozwija się obecnie trojako: jako część obrazu świata hinduisty (męska i żeńska energia tworzące świat i wszelkie cykle w życiu człowieka); jako teoretyczne fundamenty jogi klasycznej oraz jako podwaliny nauki o życiu, czyli ayurvedzie.

            Ayurveda – nauka o życiu – jest usystematyzowaną wiedzą, ale także praktyczną mądrością i sztuką zdrowego życia, która ogarnia wszystkie fazy istnienia człowieka, jego ciało, umysł i ducha.[1]

            Ten najstarszy, niekonwencjonalny system medyczny przeniósł funkcjonowanie makrokosmosu na człowieka, mikrokosmos. Wszystkie teorie wyżej omówione znalazły oddźwięk w czynnościach ciała i psychiki ludzi. Dążeniem zaś stało się osiągnięcie czystej świadomości, oczyszczone ciało i umysł, harmonia, czyli po prostu zdrowie.

            Ayurveda rozwinęła koncepcję pięciu żywiołów, które otaczają nas w codziennym życiu i jako energie skupione są w ciele.

Pięć wielkich żywiołów [przestrzeń, powietrze, ogień, woda, ziemia] tworzy trzy dosha – podstawowe energie (zasady funkcjonalne), które w różnym stopniu obecne są we wszystkim i we wszystkich istotach. Przestrzeń i powietrze tworzą vata. Ogień i woda – pitta. Woda i ziemia – kapha. Trzy doshe (humory) regulują działanie psychobiologiczne organizmu. Vata, pitta i kapha znajdują się w każdej komórce, tkance i narządzie. Kiedy są w równowadze, tworzą zdrowie. Kiedy równowagi zabraknie, powstaje choroba.

            Owe podstawowe energie odpowiadają za określone cechy człowieka, zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Na podstawie schorzeń, dolegliwości, można ustalić jakiego elementu brakuje w organizmie, albo jakiego jest za dużo. Poprzez zbadanie stanu swego ciała i duszy w równowadze, można dowiedzieć się, jaki typ reprezentujemy w naturalnym stanie, zdrowia. Ayurveda w praktyce leczniczej stosuje środki ziołowe, indyjskie przyprawy i rośliny, których kombinacja wpływa na pobudzenie lub uspokojenie danej doshy; a także głodówki oczyszczające organizm z toksyn. 

            Ważnym elementem leczenia ayurvedyjskiego jest praca nad umysłem, czyli medytacja. Określa się ją jako wolność, brak wysiłku (a nie koncentracja, która ogranicza i zwęża umysł). Do tego stosuje się pranayamę, czyli kontrolę oddechu, tchnień żywotnych. Poprzez odpowiednie ćwiczenia oddechowe można uspokoić umysł, ochłodzić ciało, lub je rozgrzać. Oddychanie lewym nozdrzem pobudza prawą półkulę mózgu, a oddychanie nozdrzem prawym pobudza jego półkulę lewą. 

            Harmonia pomiędzy półkulami to i harmonia w życiu, zatem zapraszam do oddechu, który jak już z Upaniszad wiemy, był uważany za nosiciela życia…

           

Joga.

            Szkoła filozoficzna sankhji dała podwaliny do rozwoju jogi klasycznej, która nazywana jest też radżajogą, czyli jogą królewską. Z mistycznych i indywidualnych praktyk jogicznych, wyłoniono bardziej uniwersalne zasady i stopnie prowadzące do wyzwolenia. Jogasutry Patańdżalego uważane są za najstarszy traktat na temat jogi, zawiera on liczne aforyzmy opisujące najważniejsze punkty praktyki.

Zaczyna się od samego początku: Joga jest powściągnięciem zjawisk świadomości (citta).

Przez osiągnięcie wyzwolenia: Gdy inteligencja osiągnie taką samą czystość co purusza, to następuje kajwalia (absolutne wyzwolenie).

I wynikające z tego moce nadprzyrodzone: Energia natury nie jest przyczyną bezpośrednią wywołująca rozwój, ale sprawia to odpowiednie jej wykorzystanie przez jogina - tak jak rolnik chcąc nawodnić niżej położone pole jedynie przerywa przegrodę między polem zalanym wodą a polem poniżej.

Kajwalia następuje gdy jogin spełnił cztery cele życia i przekroczył guny. Cele i guny powracają do swego źródła, a świadomość osiada w swej własnej naturalnej czystości.

            Jogasutry są bardzo ciekawą lekturą i przestudiowanie jej daje bardziej praktyczny i życiowy wymiar naukom sankhji. Myślę, że choć sankhja uważana jest za szkołę filozoficzną nie można mówić o niej w oderwaniu od jogi, bo to właśnie w jodze królewskiej osiągnęła ona pełnię.

·         poznanie jako przypomnienie (czynniki wewnętrzne)

·         poznanie jogiczne jest intuicyjne i bezrefleksyjne

·         wszystko istnieje realnie (pod względem czasu, zarówno przeszłość, przyszłość, teraźniejszość), ale zajmuje inny stopień bytu

·         karma (osad, złoże karmiczne w postaci dobrych lub złych uczynków), wrażenia zmysłowe = przywiązanie duszy

·         uczynki powodują dojrzewanie (oddziałują na życie), dopóki tkwią w nich SKAZY

·         5 skaz: niewiedza, świadomość „jestem”, pragnienie, nienawiść, przywiązanie do życia (instynkt samozachowawczy)

·         Osłabienie skaz następuje poprzez ascezę i ćwiczenia wstępne do jogi: krijajogę (przepływ energii) oraz kontemplację

·         Praktyka przebiega przez rozmyślanie o Bogu, dobroć oraz mruczenie świętej sylaby OM (dźwięk wszechświata)

·         Uspokojenie umysłu: skupienie na Bogu, pranayama, miłość, współczucie, zadowolenie, niezważanie.

·         Ćwiczenia ze świadomością: rozmyślanie à rozważanie à błogość à czysta świadomość jestem

·         Ćwiczenie bez świadomości przynosi wyzwolenie

Oto ośmiostopniowa ścieżka jogi:

Moralność, etyka (niekrzywdzenie, prawda, powściągliwość, niepożądanie)

Zasady postępowania (czystość, zadowolenie, wysiłek, studia, Bóg)

Postawy ciała (utrzymanie jak najdłużej jednej postawy; asany)

Pranayama (kontrola oddechu, umysłu)

Powściągnięcie zmysłów

Koncentracja (dharana)

Medytacja (dhyana)

Połączenie niższej i wyższej jaźni (samadhi)

Poznanie zewnętrzne

   Poznanie wewnętrzne

  Poznanie duchowe

            Następnie wyróżnia się również jogę z powściągnięciem aktywności duchowej (umysłu). Istnieje pięć aktywności, które uniemożliwiają wyzwolenie: właściwe poznanie, błędne poznawanie, fantazjowanie, sen głęboki oraz przypomnienie.

            Inną praktykę proponuje joga tantryczna, posługująca się krijajogą. 

             Tantryzm, rozwinął się w Vw, uznawał istnienie dwóch sił: męskiej i żeńskiej, kreowanych przez Brahmę. Owe energię występują w każdym człowieku, a wyzwoleniem jest pobudzenie ich w sobie.

Krije to techniki indywidualne, udostępniane przez mistrzów swoim uczniom. (Kri – robić, czynić coś, czyn – rytuał). Krije to ruchy mimowolne ciała podczas procesu oczyszczania, a także pozwalające rozbudzić się energii kundalini. Jest to energia, moc duchowa, która przepływając przez wszystkie punkty energetyczne w ciele człowieka (czakry), zasila go szczególną mocą połączenia z Jaźnią. Przepływ energii zapewnia zdrowie i harmonijne funkcjonowanie umysłu, psychiki i duszy, lecz uważana jest za niebezpieczną, ponieważ nie wszyscy są na tyle przygotowani wewnętrznie, aby uznać możliwość istnienia takiej siły w sobie – bycia jej częścią.

            Związana z energią kundalini jest również Hathajoga (joga siły), która powstała w XVw. z inicjatywy Svatmarama i jego dzieła Hathajogapradipika. Następuje skupienie na asanach i pranajamie, wysiłku fizycznym, który pobudzi w człowieku energię i zapewni siłę fizyczną oraz psychiczną. 

---

[1] V.D. Lad, Ayurveda, Katowice 2014, s. 16.